Câu trả lời là có, nếu đất bị thu hồi không có sổ đỏ nhưng thuộc các trường hợp sau.
Trường hợp 1: Đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận mà chưa được cấp.
Để xác định thì trong trường hợp này Luật đất đai năm 2013 phân chia ra làm hai tình huống cụ thể sau:
Thứ nhất: Đất có giấy tờ.
Hộ gia đình, cá nhân có một trong các loại giấy tờ được chỉ rõ cụ thể tại điều 100, Luật Đất đai 2013 và được hướng dẫn chi tiết tại Điều 18, Nghị định 43/2014/NĐ-CP thì được xác định thuộc trường hợp được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.
Thứ hai: Đất không có giấy tờ.
Hộ gia đình, cá nhân căn cứ điều 102, Luật Đất đai 2013 và được hướng dẫn chi tiết tại Điều 20, Nghị định 43/2014/NĐ-CP để xác định trường hợp sử dụng đất của mình.
Nếu thuộc trường hợp quy định trên thì dù không có giấy tờ về quyền sử dụng đất, không có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sẽ vẫn được xác định thuộc trường hợp được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.
Trường hợp 2: Không đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận nhưng thỏa mãn đồng thời yếu tố người sử dụng đất trực tiếp sản xuất nông nghiệp và thời điểm sử dụng trước ngày 01/07/2004 (khoản 2, điều 77 Luật đất đai).
Đây là trường hợp khá rõ ràng và dễ xác định.
Người sử dụng đất trực tiếp sản xuất nông nghiệp: Người dân đề nghị Ủy ban nhân dân cấp xã nơi hộ gia đình, cá nhân đó đăng ký thường trú xác nhận theo quy định tại khoản 4 Điều 3 Thông tư 33/2017/TT-BTNMT quy định về thẩm quyền xác định hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp.
Về thời điểm sử dụng trước ngày 01/07/2004: Căn cứ trên các giấy tờ hiện người dân còn lưu trữ hoặc UBND xác định theo thực tế sử dụng đất.
Như vậy đất có sổ đỏ đồng nghĩa với việc Nhà nước xác nhận người sử dụng đất hợp pháp. Một khi người sử dụng đất hợp pháp bị Nhà nước thu hồi đất thì người đó đương nhiên được bồi thường.
Còn với đất chưa có sổ đỏ thì gây ít nhiều khó khăn cho cả người dân và Nhà nước trong việc khẳng xác định quyền sử dụng đất hợp pháp.
Tuy vậy thực tế vì rất nhiều nguyên nhân đến từ phía người dân, phía cơ quan chức năng mà dù người sử dụng hợp pháp nhưng chưa được cấp sổ đỏ.
Do đó Luật đất đai năm 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã xác định hai trường hợp như ở trên để đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của người dân khi bị Nhà nước thu hồi đất.
Đất có sổ đỏ là gì?
Sổ đỏ là một cách gọi dân gian theo màu sắc của Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Với từ này người dân đều dùng gọi cho 3 loại giấy phổ biến: i) Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (Chỉ giành cho đất); ii) Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất (Cho đất có nhà ở); iii) Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất (giành cho đất có tài sản khác như kho, xưởng, cây trồng…không có nhà ở).
Theo từng thời kỳ thì loại i) có bìa màu đỏ; loại ii) có bìa màu hồng; loại iii) có bìa màu xanh. Đến luật đất đai năm 2013 theo mẫu giấy chứng nhận hiện hành thì cả ba loại giấy trên có màu hồng.
Gọi đúng thì nên thay từ Sổ đỏ bằng từ: Đất có giấy chứng nhận. Khi đất có giấy chứng nhận thì quyền sử dụng đất hợp pháp của người dân với thửa đất đó đã rõ ràng, được nhà nước thừa nhận hợp pháp thể hiện trên một loại giấy tờ.
Điều kiện đất được bồi thường hiện hành?
Gồm các điều kiện cơ bản được quy định tại điều 75 Luật đất đai năm 2013:
1) Không phải đất thuê trả tiền hàng năm;
2) Đất có giấy chứng nhận;
3) Đất chưa có giấy chứng nhận nhưng:
i) Đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận mà chưa được cấp; ii) Không đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận nhưng thỏa mãn đồng thời yếu tố người sử dụng đất trực tiếp sản xuất nông nghiệp và thời điểm sử dụng trước ngày 01/07/2004 (khoản 2, điều 77 Luật đất đai).
Trên đây là giải đáp pháp lý về thắc mắc thường gặp của người dân với câu hỏi Đất không có sổ đỏ có được bồi thường hay không? Nội dung đã được giản lược tối đa và cung cấp thông tin một cách đơn giản nhất để giúp người dân dễ hiểu, dễ nắm bắt, dễ vận dụng.
Trường hợp còn có thắc mắc chưa rõ, độc giả có thể gửi vào khung bình luận bên dưới hoặc gửi mail đến địa chỉ: bandoc@dantri.com.vn để được giải đáp cụ thể.
Luật sư Quách Thành Lực
Giám đốc Công ty luật Pháp trị, Đoàn Luật sư TPHN
